راهکار احیای بورس در دوره توقف جنگ

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بازار سرمایه کشور در هفته‌های گذشته تحت‌تأثیر شدید جنگ ایران و رژیم صهیونیستی، تنش‌های سیاسی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران وارد یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های خود شده است. خطر جنگ، کمبود نقدینگی، عملکرد منفعلانه نهادهای حمایتی و بی‌اثر بودن ابزارهای موجود، شرایط نامناسبی رقم زده‌ است.

در این میان یکی از وعده‌‌‌های مطرح‌‌‌شده، تزریق ۱۲۰‌هزار میلیارد تومان نقدینگی به بازار است. هرچند برآوردها نشان می‌دهد تاکنون تنها حدود ۲۰هزار میلیارد تومان از این مبلغ تزریق شده که این مقدار، برای بازاری که در شرایط بحرانی به سر می‌‌‌برد، ناکافی است.

سیاست‌گذار باید با سرعت و صداقت، اخبار و تحلیل‌های رسمی ارائه دهد تا بازار قربانی شایعات نشود

حمیدرضا جیهانی، کارشناس بازار سرمایه درباره راهکارهای افزایش اعتماد به سرمایه‌گذاری در بورس در شرایط فعلی با در نظر گرفتن فضای جنگی و تنش‌های منطقه‌ای به «راهبرد معاصر» گفت: افزایش اعتماد به بورس در فضای پرتنش ژئوپلیتیکی کاری بسیار ظریف است، زیرا بازار سرمایه، نخستین جایی است که به اخبار جنگ، تحریم، تهدیدات نظامی یا تحولات منطقه‌ای واکنش منفی نشان می‌دهد.

وی افزود: در این شرایط حساس می توان راهکارهای عملیاتی ازجمله بازگرداندن پیش‌بینی‌پذیری به اقتصاد کلان و انتشار گزارش فصلی یا ماهیانه ثبات مالی از سوی بانک مرکزی یا سازمان بورس را مدنظر قرار داد. مهم‌ترین کار، انتشار برنامه اقتصادی شفاف است که سناریوهای مختلف جنگی و تحریم را پیش‌بینی و پاسخ‌ها را در هر سناریو مشخص کند. سرمایه‌گذار باید بداند در صورت افزایش جنگ یا تحریم، سیاست بانک مرکزی در بازار ارز، نرخ بهره، قیمت انرژی و حمایت از صنایع چیست. نبود چنین نقشه راهی باعث وحشت سرمایه‌گذاران می شود.

کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد: انتشار گزارش فصلی یا ماهیانه ثبات مالی از سوی بانک مرکزی یا سازمان بورس که تحلیل کند اگر جنگ سه یا ۶ ماه و یک سال ادامه یابد، چه اثراتی بر بازار سهام و صنایع خواهد گذاشت.

جیهانی گفت: اطلاع‌رسانی سریع و شفاف درباره اخبار سیاسی و نظامی گام بعدی است. در فضای جنگی، شایعات سریع‌تر از حقایق گسترش می‌یابند. سیاست‌گذار باید با سرعت و صداقت، اخبار و تحلیل‌های رسمی ارائه دهد تا بازار قربانی شایعات نشود. راه‌اندازی «اتاق خبر ویژه بازار سرمایه» در سازمان بورس که به‌صورت لحظه‌ای اخبار معتبر درباره تحولات ژئوپلیتیکی را منتشر کند، می تواند مفید باشد.

کارشناس بازار سرمایه تقویت بازارگردانی و صندوق‌های تثبیت بازار را راهکار دیگری عنوان کرد و گفت: در شرایط جنگی نقدینگی فرار است و نهادهای مالی قدرتمند باید برای روزهای بحران تجهیز شوند. اگر بازار سقوط کند و بازیگر بزرگی برای خرید در کف قیمت نباشد، اعتماد از بین می‌رود.

وی همچنین بر لزوم تخصیص درست منابع صندوق توسعه ملی و صندوق تثبیت بازار و افزایش سقف اعتبارات صندوق تثبیت از محل مالیات‌های بورسی و جذب منابع بانکی تأکید کرد و افزود: تدوین مقررات ضدشوک، یعنی باید دستورالعمل‌هایی برای جلوگیری از سقوط ناگهانی شاخص وجود داشته باشد و دستکاری در متغیرهای بازار مانند تغییر موقت دامنه نوسان، حجم مبنا، توقف کوتاه‌مدت معاملات یا اعمال قوانین بازارگردانی ویژه در شرایط بحران به موقع انجام شود.

جیهانی عنوان کرد: حمایت از صنایع راهبردی، یعنی وزارت صنعت، معدن و تجارت باید اعلام کند در شرایط جنگی از صنایع حیاتی مانند فولاد، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و صنایع غذایی حمایت خواهد کرد. اگر فعالان بازار حس کنند صنایع کلیدی رها نمی‌شوند، اعتماد حفظ می‌شود.

وی تضمین بازسازی شرکت‌های تخریب‌شده به دلیل حملات جنگی را راهکار بعدی خواند و گفت: حمایت رسانه‌ای از بورس یعنی رسانه‌های رسمی باید نقش آرامش‌بخش ایفا، تحلیل‌های کارشناسی منتشر کنند و از انتشار اخبار هیجانی بپرهیزند. در بحران، جنگ روانی بدترین دشمن بازار سرمایه است. بایستی با اطلاع‌رسانی درست مسئولان، فضای امید به فعالان بازار تزریق کرد.

حمایت از صنایع راهبردی، یعنی وزارت صنعت، معدن و تجارت باید اعلام کند در شرایط جنگی از صنایع حیاتی مانند فولاد، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و صنایع غذایی حمایت خواهد کرد

کارشناس بازار سرمایه درباره اینکه چگونه در شرایط توقف جنگ می‌شود بورس را احیا و تقویت کرد، افزود: نه تنها در دوره توقف جنگ، حتی در فضای جنگی هم امکان تقویت بورس وجود دارد؛ مشروط بر آنکه سیاست‌گذاران از اقدامات مقطعی، هیجانی یا صرفاً تبلیغاتی پرهیز کنند.  ازجمله راهکارهای عملیاتی پیشنهادی انتقال منابع نقدینگی به بورس با ابزارهای جذاب است. در شرایط بی ثباتی جنگی، اغلب پول‌ها به سمت دلار، طلا یا سپرده بانکی فرار می‌کنند. برای مهار این جریان، باید ابزارهایی طراحی شوند که خطر سرمایه‌گذاری در بورس کاهش یابد.

جیهانی عنوان کرد: ایده انتشار اوراق تبعی یا بیمه سبد سهام با تضمین حداقل بازدهی یا جلوگیری از زیان بیش از حد مشخص، تصمیم درستی است که به وسیله سازمان بورس اتخاذ شد. دولت نیز می‌تواند برای پرتفوهای بزرگ‌تر اعلام کند، اگر شاخص کل از سطح معینی پایین‌تر برود، بخشی از زیان سرمایه‌گذاران خرد را جبران خواهد کرد.

وی تصریح کرد: کاهش نرخ بهره بانکی به‌صورت هدفمند یعنی نرخ بهره در ایران به‌شدت بالاست و پول را از بورس خارج می‌کند. در شرایط جنگی، حفظ تولید و اشتغال حیاتی است؛ بنابراین کاهش نرخ بهره به‌صورت مدیریت‌شده، سرمایه را دوباره به سمت بورس سوق می‌دهد.

کارشناس بازار سرمایه کاهش پلکانی نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت همزمان با افزایش ابزارهای درآمد ثابت در بورس را راهکار عملی بعدی خواند و گفت: توسعه ابزارهای مالی پوشش‌دهنده خطر جنگی، یعنی در دنیا ابزارهایی مثل CDS (Credit Default Swap) یا بیمه خطر سیاسی وجود دارد. ایران باید ابزارهای مشابه طراحی کند تا سرمایه‌گذار بتواند در برابر خطر‌های جنگی بیمه شود. با طراحی قراردادهای فیوچرز بر شاخص بورس که سرمایه‌گذار بتواند از ریزش بازار سود ببرد یا جلوی زیانش گرفته شود، این کار انجام شدنی است.

وی درباره اصلاح مالیات‌ها به نفع بورس گفت: در شرایط جنگی، دولت به درآمد مالیاتی نیاز دارد؛ اما فشار بیش از حد بر معاملات بورسی بازار را فلج می‌کند. باید معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران حقیقی و تشویق برای نگهداری طولانی‌تر سهام تصویب شود.

جیهانی گفت: حذف مقطعی مالیات بر نقل‌وانتقال سهام برای کسانی که بیش از یک سال سهام خود را نگه دارند و تشویق سرمایه‌گذاران خارجی (حتی در شرایط تحریم) راهکارهای بعدی است. بسیاری از سرمایه‌گذاران منطقه‌ای مانند کشورهای همسایه مایل به حضور در بازار سرمایه ایران هستند و باید جذابیت ارزشی حتی در شرایط جنگی به وسیله کانال‌های امن مالی ایجاد شود.

کارشناس بازار سرمایه با تأکید بر لزوم تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر ذخایر نفت و گاز و انرژی مشترک با سرمایه‌گذاران منطقه‌ای که خطر سیاسی را به‌صورت جمعی مدیریت کنند، عنوان کرد: تثبیت نرخ ارز اهمیت دارد و اگر نرخ دلار دائم در حال افزایش باشد، هیچ راهی برای رونق بورس وجود ندارد. تثبیت نرخ ارز ولو به‌صورت مدیریت‌شده دست کم «زمین بازی ثابت» برای بورس می‌سازد.

جیهانی گفت: آموزش و فرهنگ سازی میان سهامداران خرد بسیار اهیت دارد، زیرا اغلب سقوط‌های بازار ناشی از ترس‌های هیجانی است. در شرایط جنگی باید سرمایه‌گذاران خرد را آموزش داد که چگونه در بحران تصمیم بگیرند.